Gedenkveranstaltungen
Erhebe die Stimme! / Hey, tu a zing!
Konzert vom 22. Oktober 2022 zum Gedenken an die unter Stalin am 12.8.1952 ermordeten jiddischen Schriftsteller mit...
A MEKHAYE: Anna Vishnevska (Gesang, Gitarre), Stefan Goreiski (Akordeon), Taly Almagor (Violine)
MANDOS & KAATZ: Inge Mandos (Gesang), Klemens Kaatz (Piano)
SCHMAROWOTSNIK: Christine von Bülow (Gesang, Oboe, Englischhorn), Martin Quetsche (Gesang, Akkordeon)
STELLA'S MORGENSTERN: Stella Jürgensen (Gesang), Andreas Hecht (Gitarre)
Wie kann man der fünf jiddischen Schriftsteller gedenken, die in einer Nacht im August vor 70 Jahren zusammen mit elf weiteren Mitgliedern des Jüdischen Antifaschistischen Komitees (JAK) in Moskau ermordet wurden?
Man kann an sie erinnern, indem man ihre Lieder singt, in denen sie ihre Stimme erheben: die Stimme der Hoffnung auf ein besseres Leben in der Sowjetunion, der Liebe zu ihrer jiddischen Tradition, des Leidens und der Not, der Enttäuschung, der Verzweiflung, aber auch des Protests und des Kampfes.
Sie zeugen von der Unvereinbarkeit jüdischer Interessen mit den Entwicklungen in der damaligen Sowjetunion. Gehörten Juden zunächst zur Avantgarde der Arbeiterbewegung, so taten die sowjetischen Staatsorgane alles, um das Jüdische zu unterdrücken und zu vernichten. In diesem Spannungsfeld konnte es nur zu Verstrickungen und menschlichen Tragödien kommen. Die Mitglieder des JAK wurden beschuldigt, kosmopolitisch und jüdisch nationalistisch zu agieren. In einem spektakulären Geheimprozess wurden sie zum Tode verurteilt und damit ein großer Teil der jüdisch-jiddischen Intelligenz ausgelöscht.
Das Konzert erinnert an die jiddischen Poeten David Bergelson, Itzik Feffer, David Hofstein, Leyb Kvitko und Perez Markisch. Viele ihrer Gedichte wurden im Laufe der Zeit vertont und bekannt. Speziell für diesen Abend komponiert werden aber auch zahlreiche Neuvertonungen ihrer Texte zu hören sein.
Die Nacht der ermordeten jüdischen Dichter (12./13. August 1952), Teil II: David Bergelson, der Schriftsteller und das Regime
Zoom-Seminar mit Natalia Krynicka von der Medem-Bibliothek, Paris, am 19. Juni 2022
Wir beschäftigen uns mit dem Werdegang eines der wichtigsten Schriftsteller der “Kiewer Gruppe”, David Bergelson (1884-1952). Besonderes Augenmerk gilt dabei der Entwicklung seines Stils und seiner Motive sowie der Einschränkung dichterischer Freiheit in der Sowjetunion in jenen Jahren. Als Beispiel dafür dienen uns zwei Varianten seiner Erzählung “altvarg” (die erste 1930 gedruckt in Vilnius, die zweite 1941 in Moskau). Bergelson hat die Erzählung während seiner Zeit in Berlin verfasst und so spielt denn auch die erste Version in Berlin. Warum die zweite Version an einem anderen Ort spielt und Bergelson noch weitere Änderungen an dem Text der sowjetischen Auflage vorgenommen hat, das wollen wir uns gemeinsam anschauen…
Natalia Krynicka ist Literaturwissenschaftlerin der Jiddistik, Übersetzerin. Seit 1995 arbeitet sie als Bibliothekarin in der Medem-Bibliothek in Paris. Sie lehrt jiddische Sprache und Literatur in der Pariser Maison de la culture yiddish und anderen Institutionen.
די נאַכט פֿון די דערהרגעטע פּאָעטן, צװײטער חלק׃ דוד בערגעלסאָן, דער שרײַבער און דער רעזשים
מיר וועלן באַטראַכטן דעם שעפֿערישן וועג פֿון דוד בערגעלסאָן (1884 - 1952), איינעם פֿון די וויכטיקסטע פּראָזאַיִקער פֿון דער „קיִעווער גרופּע“. מיר וועלן זיך באַזונדערש אָפּשטעלן אויף דער עוואָלוציע פֿון זײַן סטיל און טעמאַטיק, ווי אויך אויף דער פֿראַגע פֿון באַגרענעצונגען פֿון דער שרײַבערישער פֿרײַהייט אין ראַטן־פֿאַרבאַנד במשך די יאָרן. ווי אַ בײַשפּיל וועלן אונדז דינען צוויי ווערסיעס פֿון דער דערציילונג „אַלטוואַרג“ (ווילנע 1930 און מאָסקווע 1941). בערגעלסאָן האָט זי אָנגעשריבן וווינענדיק אין בערלין און די ערשטע ווערסיע שפּילט זיך טאַקע אָפּ אין דער שטאָט. וווּהין האָט דער שרײַבער אַריבערגעטראָגן דעם העלד אין דער צווייטער ווערסיע, און פֿאַר וואָס האָט ער אַרײַנגעברענגט אַנדערע ענדערונגען אין דער סאָוועטישער אויפֿלאַגע, וועט מען שוין זען צוזאַמען…
נאַטאַליע קריניצקא׃ פֿאָרשערין פֿון דער ייִדישער ליטעראַטור, איבערזעצערין. פֿון 1995 אָן אַרבעט זי ווי ביבליאָטעקאַרין אין דער מעדעם־ביבליאָטעק אין פּאַריז. זי לערנט ייִדיש און ייִדישע ליטעראַטור אינעם פּאַריזער ייִדיש־צענטער און אין אַנדערע אינסטיטוציעס.
Die Nacht der ermordeten jüdischen Dichter (12./13. August 1952), Teil I: Dovid Hofshteyn und Itzik Fefer
Vortrag von Dr. Miriam Trinh, Universität(en) Tel Aviv und Jerusalem, am 15. Mai 2022
Bei unserem Seminar wird Dr. Miriam Trinh zuerst eine Einführung in das Leben und Schaffen der beiden jiddisch-sowjetischen Dichter David Hofstein (1889 – 12.8.1952) und Itzik Fefer (1900 - 12.8.1952) geben. Sie wird dabei deren zentrale Lebensstationen aufzeichnen: ihre Entwicklung zum jiddisch-sowjetischen Dichter aber auch zum Aktivisten in sprachlichen Belangen und in politischen Verbänden. Im zweiten und interaktiven Teil vom Seminar werden wir zusammen ausgewählte Texte verschiedener Schaffensphasen aus den Werken der beiden Schriftsteller lesen und analysieren. Darüber hinaus werden auch andere Quellen hinzugezogen werden, z.B. Erinnerungen von Schriftstellerkollegen, die die beiden Portraits aus zusätzlichen Blickwinkeln beleuchten sollen.
Geboren in Polen und aufgewachsen in Deutschland, absolvierte Dr. Miriam Trinh ihr Grundstudium in Philosophie und Jiddisch an der Hebräischen Universität in Jerusalem, erwarb ihren Master-Abschluss in jiddischer Literatur an den Universitäten Paris-Sorbonne und Marc Bloch in Straßburg, promovierte an der Hebräischen Universität und war Postdoktorandin an der John Hopkins University in Baltimore. Sie unterrichtet seit 1999 jiddische Sprache und Literatur und wirkt auch als Übersetzerin aus dem Jiddischen. Miriam Trinh hat Arbeiten auf dem Gebiet der modernen jiddischen Literatur und insbesondere zur Holocaust-Literatur veröffentlicht.
די נאַכט פֿון די דערהרגעטע פּאָעטן, ערשטער חלק׃ דוד האָפֿשטײן און איציק פֿעפֿער
אויפֿן סעמינאַר וועט ד״ר מרים טרין קודם געבן אַן אַרײַנפֿיר אין דעם לעבן און שאַפֿן פֿון די צוויי ייִדיש־סאָוועטישע פּאָעטן דוד האָפֿשטיין (1889 - 12.8.1952) און איציק פֿעפֿער (1900 - 12.8.1952). דערבײַ וועט זי נאָכצייכענען זייערע צענטראַלע לעבנס־סטאַנציעס ווי אויך פֿאָרשטעלן יעדן איינעמס אַנטוויקלונג ווי אַ ייִדיש־שרײַבער, ווי אַ ייִדיש־סאָוועטישער שרײַבער און אויך ווי כּלל־טוערס און אַקטיוויסטן. אין אַ צווייטן, פּראַקטישן און אינטעראַקטיוון טייל פֿונעם סעמינאַר וועט מען צוזאַמען לייענען און אַרומרעדן אַן אָפּקלײַב פֿון ביידנס יצירות פֿון פֿאַרשיידענע תּקופֿות. פֿאַר אַ צולאָג וועלן געברענגט ווערן אויך אַנדערע קוואַלן — ווי למשל זכרונות פֿון שרײַבער־קאָלעגעס — וואָס וועלן באַלײַכטן די פּאָרטרעטן פֿון די דאָזיקע צוויי שרײַבערס.
ד"ר מרים טרין איז געבוירן אין פּוילן און אויפֿגעװאַקסן אין דײַטשלאַנד.זי האָט אַן ערשטן דיפּלאָם אין ייִדיש און פֿילאָסאָפֿיע פֿונעם העברעיִשן אוניװערסיטעט, דעם מאַגיסטער פֿון סאָרבאָן־אוניװערסיטעט אין פּאַריז און שטראַסבורגער מאַרק־בלאָך־אוניװערסיטעט. איר דאָקטאָראַט האָט זי געשריבן אינעם העברעיִשן אוניװערסיטעט און דערנאָך געװען אויףַ א פּאָסט־דאָקטאָראַט אין באָלטימאָר (פֿ״ש.) זינט 1999 לערנט זי ייִדישע שפּראַך און ליטעראַטור, צװישן אַנדערע אין פּאַריז, אָקספֿאָרד, װילנע, שטראַסבורג, ניו־יאָרק, תּל־אָבֿיבֿ. איצט לערנט זי אין העברעיִשן אונ׳. זי האָט פֿאַרעפֿנטלעכט אַרבעטן אינעם תּחום פֿון מאָדערנער ייִדישער ליטעראַטור און ספּעציעל פֿון חורבן־ליטעראַטור. זי זעצט אויך איבער פֿון און אויף ייִדיש.
Ein Denkmal für Itzik Rachmiels. Zum 100. Geburtsjahr von Yekhiel Shraybman
Lesung mit Ernst Harald Dähnhardt am 3. November 2013
Tsum 60stn ondenktog nokh di umgebrakhte sovetish-yidishe shrayber (Perets Markish, Itsik Fefer, Leyb Kvitko)
Seminar mit Dr. Miriam Trinh am 12. August 2012
Ver vet blaybn, vos vet blaybn?
3-tägiges Seminar zum Tod von Abraham Sutzkever mit Dr. Heather Valencia, Miriam Trinh, Eliezer Niborski vom 3. bis 5. September 2010
Sholem Alejchems 150. Geburtstag
Lesung mit Dr. Gillel Melamed am 15. November 2009
100. Jahrestag der Czernowitzer Sprachkonferenz
Ausstellung, szenische Lesung und Vorträge am 8. November 2008
12. August 1952 – zum 50. Jahrestag der Ermordung jiddischer Schriftsteller in der Sowjetunion
Gedenkveranstaltung am 14. September 2002
Dr. Wilfried Kühn: Die tragische Geschichte des Jüdischen Antifaschistischen Kommitees / Dr. Gennady Estraikh (Oxford): dos trauma fun 12tn oygust 1952 in yidishn literarishn und politishn leben / Avishai Fisz (Hamburg): Jiddisch-sowjetische Volkslieder und Gedichte (Gesang und Akkordeon)